Czym jest melatonina i jakie pełni funkcje w organizmie człowieka?

Melatonina jest substancją o szerokim spektrum działania w organizmie człowieka, która znana jest pod tym nazewnictwem od ponad 60 lat, a badana przez licznych naukowców już od ponad wieku. Jest ona hormonem, który produkowany jest w głównej mierze przez szyszynkę, a więc niewielkich rozmiarów gruczoł wydzielania wewnętrznego usytuowany u szczytu głowy. Pewne ilości melatoniny są wytwarzane również w soczewce oka, komórkach krwi, a także w nabłonku przewodu pokarmowego.

 

Melatonina jest nazywana potocznie hormonem snu, bądź hormonem ciemności, ponieważ jej najważniejszą funkcją jest regulacja rytmów okołodobowych i koordynacja rytmów zegara biologicznego ludzi. Związek ten powstaje z tryptofanu, czyli aminokwasu należącego do grupy aminokwasów egzogennych, których organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować i muszą być one obligatoryjnie na bieżąco dostarczane z pożywieniem. Co więcej, niektóre produkty żywnościowe mogą także naturalnie zawierać samą melatoninę. Znajdziemy ją między innymi w orzechach pistacjowych, ryżu, owsie, jęczmieniu, pszenicy, wiśniach, żurawinie oraz pomidorach. Z kolei do pokarmów bogatych we wspomniany budulec melatoniny, czyli tryptofan zalicza się m.in.: soję, pestki dyni, ser mozzarella, sery długo dojrzewające, nasiona słonecznika, sezamu, siemię lniane, migdały, orzechy ziemne, mięso wieprzowe, drób, ryby, sery twarogowe, groch oraz jaja kurze.

 

Niewątpliwie oprócz dostępności tryptofanu w diecie, także regularna aktywność fizyczna, równowaga gospodarki hormonalnej, stan psychoemocjonalny, jak również dbałość o higienę snu stanowią kluczowe aspekty mające istotny wpływ na regulację zegara biologicznego i wydzielanie melatoniny. Warto wiedzieć, że jej stężenie we krwi gwałtownie rośnie w godzinach nocnych po zapadnięciu zmroku w wyniku wyeliminowania oświetlenia, które wyraźnie wpływa na hamowanie procesu produkcji melatoniny w szyszynce. Dobowy poziom tego hormonu w ustroju jest niewątpliwie zależny od pory dnia i roku oraz wieku. Najwyższe stężenie melatoniny jest notowane między północą a godziną trzecią w nocy, natomiast biorąc pod uwagę wiek, jej poziom ulega wzrostowi, aż do 35 - 40 roku życia, a następnie stopniowo maleje aż do istotnego obniżenia u osób starszych.

 

Kluczową funkcją melatoniny jest regulowanie rytmu snu i czuwania w zależności od naświetlenia oraz przystosowania się organizmu do tych zmiennych warunków otoczenia. Ponadto liczne przeprowadzone dotychczas badania wykazały, że melatonina charakteryzuje się również działaniem antyoksydacyjnym, obniżającym ciśnienie tętnicze krwi, zmniejszającym stężenie glukozy we krwi, hamującym rozwój chorób nowotworowych, regulującym poziom lipidów w surowicy krwi, a także wpływającym na funkcjonowanie układu odpornościowego. Bez wątpienia, światło niebieskie pochodzące zarówno ze słońca, jak i elektronicznych ekranów powszechnie wykorzystywanych każdego dnia laptopów oraz smartfonów, jak również praca na zmiany, w szczególności w nocy stanowią czynniki, które najsilniej zaburzają naturalne wydzielanie melatoniny przez szyszynkę. Rozregulowanie cyklu okołodobowego, a tym samym zaburzenie rzeczywistej produkcji melatoniny w dłuższej perspektywie czasowej może skutkować wystąpieniem negatywnych konsekwencji zdrowotnych m.in. w postaci otyłości, nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego, insulinooporności, cukrzycy typu 2, trudności z zasypianiem, czy nawet obecności zmian nowotworowych.

 

Piśmiennictwo:

  1. Claustrat B., Leston J.: Melatonin: Physiological effects in humans. Neurochirurgie. 2015 Apr-Jun;61(2-3):77-84. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25908646
  2. Tordjman S., Chokron S., Delorme R. i wsp.: Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits. Curr Neuropharmacol. 2017 Apr;15(3):434-443. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5405617/
  3. Peuhkuri K., Sihvola N., Korpela R.: Dietary factors and fluctuating levels of melatonin. Food Nutr Res. 2012;56. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3402070/
  4. Szewczyk P.B., Dziuba A.M., Poniewierka E.: Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki. Piel Zdr Publ. 2018;8(2):135–139. http://www.pzp.umed.wroc.pl/pdf/2018/8/2/135.pdf

 

Źródło fotografii: pixabay.com

 

Szukasz wsparcia doświadczonego dietetyka klinicznego i/lub sportowego pracującego odpowiedzialnie w oparciu o sprawdzone i rzeczywiście dowiedzione naukowo metody? Zapoznaj się z moją ofertą współpracy (LINK).

powrót do listy

Partnerzy