W składzie colostrum bovinum znajdują się różne bioaktywne składniki, które mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Dlatego suplementy diety na bazie colostrum bovinum są często polecane na zespół jelita drażliwego oraz zespół nieszczelnego jelita. Sprawdźmy, jak działa colostrum na jelita u dorosłych i dzieci.

 

Co to jest colostrum?

Siara (colostrum) jest pierwszym mlekiem wytwarzanym przez ssaki po porodzie, którego skład różni się znacząco od mleka wytwarzanego w późniejszym okresie laktacji. Oprócz wyższej zawartości białka oraz niższej zawartości laktozy (cukru mlecznego) i tłuszczu w porównaniu z mlekiem dojrzałym, siara jest bogatsza w liczne czynniki posiadające właściwości przeciwdrobnoustrojowe, immunomodulujące oraz pobudzające wzrost. Colostrum przyczynia się w istotnym stopniu do początkowej obrony immunologicznej w okresie noworodkowym, jak również warunkuje wzrost, rozwój, dojrzewanie i integralność przewodu pokarmowego noworodków.

 

Colostrum bovinum – siara bydlęca

Niektóre efekty działania siary mogą być specyficzne dla określonego gatunku, podczas gdy inne mogą być wspólne dla wszystkich gatunków. Wobec tego wyjątkowe właściwości odżywcze oraz biologiczne siary bydlęcej (Colostrum bovinum), które niewątpliwie mają pozytywny wpływ na organizm cieląt noworodków, mogą również oddziaływać korzystnie na określone grupy ludzi, w tym między innymi sportowców. Stężenie czynników immunologicznych w colostrum bovinum jest znacznie większe w porównaniu z ludzką siarą, co doprowadziło do sugestii, że siara bydlęca może poprawiać funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka, a tym samym chronić przed infekcjami.

 

W siarze bydlęcej znajdują się liczne czynniki związane z odpornością nabytą oraz wrodzoną, które obejmują między innymi szereg peptydów i białek wykazujących bezpośrednie właściwości przeciwbakteryjne. Stężenie immunoglobulin w colostrum bovinum jest prawie stukrotnie wyższe w porównaniu do ich obecności w dojrzałym mleku, ponieważ odgrywają one kluczową rolę w prawidłowej obronie immunologicznej we wczesnych dniach życia cielęcia. Bioaktywne składniki zawarte w colostrum bovinum mogą oddziaływać na funkcjonowanie układu immunologicznego człowieka nie tylko lokalnie, lecz również ogólnoustrojowo w wyniku kontaktu z błoną śluzową przewodu pokarmowego.

 

Colostrum bovinum ma korzystny wpływ na jelita (w tym jelitowy układ odpornościowy, znany jako tkanka limfatyczna związana z jelitami - GALT).

 

Co zawiera colostrum bovinum?

W przeciwieństwie do mleka dojrzałego, siara bydlęca jest bardziej bogata w liczne bioaktywne składniki, wśród których wymienia się:

• czynniki wzrostu (np. naskórkowy czynnik wzrostu),
• enzymy (np. lizozym),
• mediatory immunologiczne (np. immunoglobuliny, interleukiny, TNF-α, interferon gamma),
• peptydy o aktywności przeciwbakteryjnej (np. laktoferyna czy laktoperoksydazy), które charakteryzują się dużym stopniem homologii względem ludzkiej siary.

 

Laktoferyna jest glikoproteiną, która charakteryzuje się właściwościami przeciwbakteryjnymi, przeciwwirusowymi oraz zdolnością do wiązania lipopolisacharydów i regulacji wzrostu.

 

Laktoperoksydaza jest enzymem mającym działanie antybakteryjne i antywirusowe, który przyczynia się do hamowania metabolizmu bakterii oraz może być toksyczny dla licznych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych.

 

Lizozym jest enzymem litycznym, który pełni ważną funkcję we wrodzonym układzie odpornościowym, atakując peptydoglikanowe składniki ścian komórkowych występujące głównie u bakterii Gram-dodatnich, prowadząc w ten sposób do lizy bakteryjnej.

 

Artykuły publikowane na blogu są dla Ciebie pomocne? Doceń moją pracę i zaangażowanie, postaw mi wirtualną kawę.

 

Na co działa colostrum bovinum?

Wykazano, iż siara bydlęca jest bogatym źródłem bioaktywnych składników posiadających zdolności immunomodulujące, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz stymulujące wzrost w ludzkim przewodzie pokarmowym. Aktualne dowody naukowe sugerują, że siara bydlęca wykazuje właściwości modulujące funkcjonowanie układu odpornościowego, które można wykorzystać w utrzymaniu lub poprawie odporności organizmu w różnych niesprzyjających warunkach, takich jak choćby podejmowanie długotrwałego wysiłku fizycznego w wysokiej temperaturze otoczenia, zakażenie przewodu pokarmowego czy infekcje górnych dróg oddechowych.

 

Colostrum bovinum wydaje się odgrywać ważną rolę w utrzymaniu integralności błony śluzowej jelit w wyniku działania przeciwdrobnoustrojowego i neutralizującego endotoksyny, a także poprzez zmniejszenie intensywności procesów zapalnych w przewodzie pokarmowym oraz promowanie regeneracji tkanek nabłonkowych. Uważa się, że podawanie siary bydlęcej może być najbardziej skuteczne u sportowców w okresach intensywnych sesji treningowych, prawdopodobnie ze względu na wysoką zawartość IGF-1, sIgA oraz zwiększanie zdolności buforowania mięśni.

 

Suplementacja colostrum bovinum może wzmacniać odporność organizmu w niesprzyjających warunkach, np. osłabieniu układu odpornościowego w wyniku długotrwałego wykonywania wysiłku fizycznego o charakterze wytrzymałościowym. Siara bydlęca posiada zdolności immunomodulujące, które można wykorzystać w utrzymaniu lub poprawie odporności gospodarza w szczególnie stresujących warunkach w których może dochodzić do zaburzenia pracy układu immunologicznego.

 

Doustna suplementacja colostrum bovinum może skutecznie zapobiegać występowaniu poszczególnych dni i epizodów wiążących się z objawami ze strony górnych dróg oddechowych u osób aktywnych fizycznie, mianowicie rowerzystów, biegaczy, pływaków oraz trenujących rekreacyjnie. Wyniki jednej z metaanaliz pokazały, że przyjmowanie colostrum bovinum przyczyniło się do znaczącego zmniejszenia zarówno czasu trwania, jak i częstotliwości występowania infekcji górnych dróg oddechowych, odpowiednio o 44% i 38% u osób uprawiających regularnie sport.

 

Stosowanie colostrum bovinum wyraźnie zmniejsza przepuszczalność bariery jelitowej, szczególnie u sportowców, jak również pacjentów krytycznie chorych. 

 

Czy colostrum leczy jelita?

Jak działa colostrum na jelita? Colostrum bovinum może wywierać bezpośrednie działanie przeciwbakteryjne oraz neutralizujące endotoksyny w świetle przewodu pokarmowego. Ponadto, siara bydlęca może hamować stan zapalny w jelitach, sprzyjając jednocześnie integralności błony śluzowej jelit i regeneracji tkanek w różnych warunkach związanych z ich uszkodzeniem. Aktywne biologicznie oligosacharydy mogą natomiast pełnić ważną funkcję w jelicie grubym, chroniąc je przed rozwojem drobnoustrojów chorobotwórczych oraz zarazem nasilając wzrost pożądanej mikrobioty jelitowej.

 

Wykazano, iż siara bydlęca posiada właściwości pobudzające wzrost w ludzkim przewodzie pokarmowym, co jest najprawdopodobniej związane z oddziaływaniem w połączeniu co najmniej kilku czynników wzrostu. Colostrum bovinum zawiera bowiem duże ilości insulinopodobnych czynników wzrostu IGF-1 oraz IGF-2, które są hormonami stabilnymi termicznie i zarazem odpornymi na działanie kwasów, dzięki czemu są w stanie przetrwać zarówno warunki towarzyszące procesowi przetwarzania mleka, jak i te panujące w ludzkim przewodzie pokarmowym. Ułatwiają one również wzrost, różnicowanie oraz rozwój komórek, a efekt ich działania może mieć charakter lokalny lub ogólnoustrojowy po przedostaniu się do krwiobiegu.

 

Transformujący czynnik wzrostu beta (TGF-β), który występuje w wysokim stężeniu w siarze bydlęcej, wykazuje działanie przeciwzapalne, regulujące proliferację, różnicowanie oraz zdolności naprawy różnych tkanek, a także zapobiegające nadmiernej reaktywności układu odpornościowego. Zaś transformujący czynnik wzrostu alfa (TGF-α) jest peptydem zaangażowanym w utrzymanie funkcji oraz integralności nabłonka jelitowego.

 

Siara bydlęca (colostrum bovinum) zawiera bioaktywne składniki, które mają korzystny wpływ na jelita. 

 

Czy colostrum pomaga na uszczelnienie jelit?

Wykazano, iż colostrum bovinum jest bogate w przeciwciała i czynniki wzrostu, które mogą działać ochronnie na przewód pokarmowy oraz układ immunologiczny poprzez zmianę składu i funkcji mikrobioty jelitowej, jak również poprawę stopnia uszczelnienia bariery jelitowej. Większość badań przeprowadzonych w ostatnich latach wykazała, że przyjmowanie colostrum bovinum może przyczyniać się do zmniejszenia uszkodzenia jelit wynikającego z uprawianego sportu.

 

W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego wykazano, że niespełna 3-tygodniowa suplementacja siarą bydlęcą może być bezpieczna i jednocześnie skuteczna w zmniejszaniu przepuszczalności jelit u sportowców ze szczególnie zwiększonym ryzykiem nasilonej przesiąkliwości nabłonka jelitowego. Wydaje się, że wśród osób, które mogą odnieść największe korzyści z suplementacji siarą bydlęcą są sportowcy, którzy nie tylko wykazują tendencję do nasilonej przepuszczalności jelit, lecz także mają zwiększone ryzyko rozwoju niektórych chorób związanych z nadwrażliwością, w tym alergii. Zdaniem autorów, doustne przyjmowanie colostrum bovinum może również pełnić rolę zapobiegawczą u zdrowych osób i pomagać w przywracaniu odpowiedniego stanu jelit po zastosowaniu antybiotyków lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które mogą zwiększać przepuszczalność bariery nabłonka jelit.

 

Colostrum bovinum korzystnie wpływa na integralność nabłonka jelitowego u osób regularnie uprawiających sport, zwłaszcza dyscypliny wytrzymałościowe (np. kolarstwo i biegi na długich dystansach).

 

Czy colostrum bovinum jest dobre na jelita u dzieci?

Duża liczba badań z udziałem niemowląt i dorosłych wykazała, że bydlęca immunoglobulina klasy G (​​IgG) lub siara bydlęca jako jej bogate źródło może zapobiegać zakażeniom przewodu pokarmowego, infekcjom górnych dróg oddechowych oraz zapaleniu wywołanemu przez endotoksyny bakteryjne (lipopolisacharydy, LPS). W jelicie cienkim bydlęce IgG mogą wykluczać rozwój niebezpiecznych patogenów bakteryjnych poprzez zapobieganie ich adhezji do powierzchni komórek nabłonka jelitowego, jak również mogą regulować reakcje immunologiczne i indukcję immunoglobuliny klasy A. W jelicie grubym bydlęca IgG zapewnia ochronę przed przedostaniem się endotoksyn bakteryjnych oraz może modyfikować skład mikrobiomu jelitowego i produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, a także może zapobiegać adhezji drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto, bydlęca IgG wywiera również wpływ na fagocytozę za pośrednictwem receptorów Fc dla ludzkiej IgG, co oznacza, że bierze udział w modulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu.

 

Zauważono, że szczególnie u młodych niemowląt, bydlęce IgG wydaje się przechodzić przez przewód pokarmowy, nie ulegając całkowitej degradacji w wyniku trawienia, pozostawiając w ten sposób nienaruszone aspekty funkcjonalne. Wsparcie odporności za pomocą doustnej suplementacji siarą bydlęcą jako bogatego źródła immunoglobulin stanowiących potencjalną alternatywę dla IgA pochodzącego z mleka matki jest szczególnie istotne w okresie tuż po urodzeniu, w przypadku gdy matka nie może karmić piersią dziecka i jest uzależniona od karmienia butelką. Co więcej, colostrum bovinum może mieć również zastosowanie w okresie odstawienia dziecka od piersi następującego około 4–6 miesięcy po urodzeniu, gdy infekcje dróg oddechowych i przewodu pokarmowego zazwyczaj nasilają się, ponieważ biernie nabyte matczyne IgG w surowicy krwi, a także IgA pochodzące z mleka matki w przewodzie pokarmowym niemowlęcia obniżają się do ​​bardzo niskich poziomów.

 

W lutym 2019 roku w czasopiśmie naukowym „Scientific Reports” ukazały się rezultaty metaanalizy 5 randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych z całościowym udziałem 324 uczestników, której celem było zbadanie ochronnego wpływu siary bydlęcej na biegunkę infekcyjną u dzieci. W niniejszej pracy wykazano, iż produkty colostrum bovinum pozwalały skutecznie kontrolować objawy kliniczne i czynniki chorobotwórcze pod względem częstotliwości oddawania stolca, występowania biegunki i pozytywnego wykrywania patogenów (rotawirus, E. coli) biegunki infekcyjnej u dzieci. Suplementacja siarą bydlęcą u dzieci przyczyniła się do wyraźnego zmniejszenia występowania biegunki i częstości oddawania stolca, odpowiednio o 71% i 1,42 razy na dobę. Zbieżne wyniki w tej materii uzyskali również egipscy naukowcy z Uniwersytetu w Aleksandrii, którzy w swoim niedawno opublikowanym randomizowanym, kontrolowanym badaniu klinicznym z udziałem 160 dzieci z ostrą biegunką infekcyjną dowiedli, że colostrum bovinum znacznie obniżała częstotliwość wymiotów, biegunki oraz skalę Vesikari stosowaną do  oceny stopnia ciężkości nieżytu żołądkowo-jelitowego, w porównaniu z grupą kontrolną. Wyniki przedstawionych powyżej badań naukowych wskazują, że doustna suplementacja colostrum bovinum może być skuteczna w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci oraz stanowić leczenie uzupełniające zarówno w przypadku biegunki wirusowej, jak i bakteryjnej w celu zapobiegania powikłaniom związanym z biegunką.

 

Warto również wspomnieć, iż rezultaty opublikowanego na początku 2019 roku w renomowanym czasopiśmie naukowym „PLoS One” 12-tygodniowego badania pilotażowego z udziałem małej grupy dzieci z zaburzeniem spektrum autyzmu wykazały, że niektórzy uczestnicy w wyniku stosowania szczepu probiotycznego Bifidobacterium infantis w połączeniu z colostrum bovinum (źródło bioaktywnych oligosacharydów) zauważyli zmniejszenie częstotliwości występowania niektórych nieprzyjemnych objawów ze strony przewodu pokarmowego, a także obniżenie występowania określonych nieprawidłowych zachowań. Według amerykańskich autorów niniejszego eksperymentu, zaobserwowaną u niektórych badanych poprawę symptomów można wytłumaczyć zmniejszeniem produkcji cytokin IL-13 i TNF-α. Ponadto, produkty siary bydlęcej były dobrze tolerowane przez dzieci z autyzmem zarówno jako samodzielne leczenie, a także w połączeniu z preparatem probiotycznym zawierającym szczep Bifidobacterium infantis.

 

Stosowanie colostrum bovinum u dzieci jest skuteczne w zmniejszaniu częstości hospitalizacji z powodu biegunki. Ponadto siara bydlęca u dzieci może zmniejszać częstość występowania biegunki oraz bólu brzucha, a także poprawiać konsystencję stolca.

 

Dawkowanie colostrum bovinum – ile colostrum na dzień?

Z aktualnych badań oceniających wpływ stosowania colostrum na jelita oraz profilaktykę i wspomaganie leczenia infekcji górnych dróg oddechowych wynika, że optymalna dzienna dawka siary bydlęcej powinna mieścić się w zakresie od 10 g do 60 g i zawierać 10-20% immunoglobulin. Nieliczne badania (w tym polskich naukowców) uwzględniały niską dawkę colostrum bovinum wynoszącą 0,5-1,0 g na dzień. Nie ma w chwili obecnej jednego, sprawdzonego sposobu suplementacji colostrum bovinum, który będzie skuteczny w każdym przypadku. Wynika to poniekąd z tego, iż zawartość immunoglobulin w dostępnych na rynku suplementach diety jest bardzo zróżnicowana.

 

Jak najlepiej przyjmować colostrum bovinum?

Colostrum bovinum najlepiej przyjmować na około 30 minut przed posiłkiem. Niektóre źródła sugerują, że stosowanie colostrum bovinum na czczo zwiększa jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Pierwszą zalecaną przez producenta porcję colostrum bovinum warto spożyć rano na czczo, a drugą wieczorem (np. 2-3 godziny po kolacji). Colostrum bovinum należy przyjmować przez 8-20 tygodni w celu poprawy stanu zdrowia. Popijanie suplementów diety zawierających colostrum bovinum gorącymi napojami (np. kawą, herbatą, rumiankiem) jest przeciwwskazane.

 

Podoba Ci się mój blog? Bądź na biężaco z fachową wiedzą - polub mój profil

 

Jakie colostrum wybrać?

Colostrum bovinum dostępne jest obecnie na rynku suplementów diety w różnorodnych formach, m.in.: proszku, płynu, kapsułek, tabletek do ssania, kropel, zawiesiny, a nawet cukierków (dla dzieci). Przy wyborze odpowiedniego preparatu zawierającego colostrum bovinum należy zwracać szczególną uwagę na jego skład, a zwłaszcza stężenie substancji aktywnych odpowiedzialnych za prozdrowotne właściwości siary bydlęcej. Ogromne znaczenie ma zawartość immunoglobulin typu G (IgG), które wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego (w tym odporności jelitowej). Im wyższa jest zawartość immunoglobulin IgG w colostrum bovinum, tym większa szansa na uzyskanie potencjalnych korzyści zdrowotnych wynikających z suplementacji.

 

Poza tym ważne jest pochodzenie i jakość surowca wykorzystywanego do produkcji colostrum. Skład preparatu zawierającego colostrum bovinum powinien być prosty i pozbawiony sztucznych dodatków, takich jak konserwanty, barwniki, wypełniacze i słodziki. Warto również podkreślić, że szereg aktywnych biologicznie składników colostrum bovinum jest niestabilnych, co oznacza, że ich stężenie w końcowym produkcie może podlegać wahaniom na skutek zastosowanych procesów przetwórczych mleka.

 

Najwięcej na rynku jest suplementów diety zawierających colostrum bovinum w kapsułkach.

 

Kto nie powinien brać colostrum bovinum?

Stosowanie suplementów diety zawierających colostrum bovinum jest przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• Kobiety ciężarne,
• Pacjenci z objawami alergii na białka mleka krowiego,
• Pacjenci stosujący leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach narządów).

Nie ma natomiast wiarygodnych dowodów na to, że suplementacja colostrum bovinum jest przeciwwskazana u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi (np. chorobą Hashimoto czy chorobą Leśniowskiego-Crohna).

 

Kobiety w okresie ciąży nie powinny przyjmować colostrum bovinum ze względu na niewystarczające dane dotyczące bezpieczeństwa zarówno dla matki, jak i rozwijającego się płodu.

 

Czy colostrum ma skutki uboczne?

Ogólnie rzecz biorąc, doustna suplementacja siarą bydlęcą jest uważana za bezpieczną i dobrze tolerowaną przez dzieci oraz osoby dorosłe. Stosowanie suplementów diety na bazie colostrum bovinum może u niektórych wrażliwych osób powodować wystąpienie rzadkich i łagodnych skutków ubocznych, do których zalicza się najczęściej:

• nudności,
• wzdęcia brzucha,
• bóle brzucha,
• nadmierne oddawanie gazów jelitowych,
• wysypki skórne,
• świąd skóry.

 

Stosowanie colostrum bovinum może powodować u niektórych osób niegroźne skutki uboczne, w tym wzdęcia i bóle brzucha oraz nadmierne gazy jelitowe.

 

Potrzebujesz konsultacji dietetycznej z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby ustalić indywidualną dietę i suplementację w celu poprawy stanu zdrowia, samopoczucia lub wyników sportowych? Sprawdź najbliższe wolne terminy i skorzystaj z fachowej pomocy.

Mateusz Durbas - ZnanyLekarz.pl

 

Artykuły opublikowane na blogu mateuszdurbas.pl nie stanowią profesjonalnej porady medycznej, ani wskazówki dietetyka indywidualnie dopasowanej do potrzeb pacjenta. Przedstawione informacje stanowią tylko i wyłącznie ogólne zalecenia, które nie mogą stanowić podstaw do wprowadzenia określonej diety, leku, czy suplementu diety. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających istotny wpływ na życie, zdrowie oraz samopoczucie psychofizyczne koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, aby uzyskać fachową i zindywidualizowaną pomoc medyczną.

 

UWAGA - kopiowanie oraz rozpowszechnianie treści jest zabronione przez Mateusz Durbas Dietetyk Kliniczny i Sportowy ©2025. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

 

Źródło fotografii: pixabay.com

 

Piśmiennictwo:                                                                                                                  

1. Rathe M., Müller K., Sangild P.T., Husby S.: Clinical applications of bovine colostrum therapy: a systematic review. Nutr Rev. 2014 Apr;72(4):237-54. doi: 10.1111/nure.12089.
2. Jones A.W., March D.S., Curtis F., Bridle C.: Bovine colostrum supplementation and upper respiratory symptoms during exercise training: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2016 Jul 26;8:21. doi: 10.1186/s13102-016-0047-8.
3. Williams N.C., Killer S.C., Svendsen I.S., Jones A.W.: Immune nutrition and exercise: Narrative review and practical recommendations. Eur J Sport Sci. 2019 Feb;19(1):49-61. doi: 10.1080/17461391.2018.1490458.
4. Colbey C., Cox A.J., Pyne D.B., Zhang P., Cripps A.W., West N.P.: Upper Respiratory Symptoms, Gut Health and Mucosal Immunity in Athletes. Sports Med. 2018 Mar;48(Suppl 1):65-77. doi: 10.1007/s40279-017-0846-4.
5. Hałasa M., Maciejewska D., Baśkiewicz-Hałasa M., Machaliński B., Safranow K., Stachowska E.: Oral Supplementation with Bovine Colostrum Decreases Intestinal Permeability and Stool Concentrations of Zonulin in Athletes. Nutrients. 2017 Apr 8;9(4). pii: E370. doi: 10.3390/nu9040370.
6. Davison G., Marchbank T., March D.S., Thatcher R., Playford R.J.: Zinc carnosine works with bovine colostrum in truncating heavy exercise-induced increase in gut permeability in healthy volunteers. Am J Clin Nutr. 2016 Aug;104(2):526-36. doi: 10.3945/ajcn.116.134403.
7. Morrison S.A., Cheung S.S., Cotter J.D.: Bovine colostrum, training status, and gastrointestinal permeability during exercise in the heat: a placebo-controlled double-blind study. Appl Physiol Nutr Metab. 2014 Sep;39(9):1070-82. doi: 10.1139/apnm-2013-0583.
8. March D.S., Jones A.W., Thatcher R., Davison G.: The effect of bovine colostrum supplementation on intestinal injury and circulating intestinal bacterial DNA following exercise in the heat. Eur J Nutr. 2019 Jun;58(4):1441-1451. doi: 10.1007/s00394-018-1670-9.
9. Buckley J.D., Butler R.N., Southcott E., Brinkworth G.D.: Bovine colostrum supplementation during running training increases intestinal permeability. Nutrients. 2009 Feb;1(2):224-34. doi: 10.3390/nu1020224.
10. Ulfman L.H., Leusen J.H.W., Savelkoul H.F.J., Warner J.O., van Neerven R.J.J.: Effects of Bovine Immunoglobulins on Immune Function, Allergy, and Infection. Front Nutr. 2018 Jun 22;5:52. doi: 10.3389/fnut.2018.00052.
11. Li J., Xu Y.W., Jiang J.J., Song Q.K.: Bovine colostrum and product intervention associated with relief of childhood infectious diarrhea. Sci Rep. 2019 Feb 28;9(1):3093. doi: 10.1038/s41598-019-39644-x.
12. Barakat S.H., Meheissen M.A., Omar O.M., Elbana D.A.: Bovine Colostrum in the Treatment of Acute Diarrhea in Children: A Double-Blinded Randomized Controlled Trial. J Trop Pediatr. 2019 Jun 5. pii: fmz029. doi: 10.1093/tropej/fmz029.
13. Sanctuary M.R., Kain J.N., Chen S.Y., Kalanetra K., Lemay D.G., Rose D.R., et al.: Pilot study of probiotic/colostrum supplementation on gut function in children with autism and gastrointestinal symptoms. PLoS One. 2019 Jan 9;14(1):e0210064. doi: 10.1371/journal.pone.0210064.
14. Główka N., Woźniewicz M.: Potential use of Colostrum Bovinum supplementation in athletes - A review. Acta Sci Pol Technol Aliment. 2019 Apr-Jun;18(2):115-123. doi: 10.17306/J.AFS.0654.
15. Chandwe K, Kelly P.: Colostrum Therapy for Human Gastrointestinal Health and Disease. Nutrients. 2021 Jun 7;13(6):1956.
16. Davison G.: The Use of Bovine Colostrum in Sport and Exercise. Nutrients. 2021 May 24;13(6):1789.
17. Duff WR, Chilibeck PD, Rooke JJ, et al.: The effect of bovine colostrum supplementation in older adults during resistance training. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2014 Jun;24(3):276-85.
18. Dziewiecka H, Buttar HS, Kasperska A, et al.: A Systematic Review of the Influence of Bovine Colostrum Supplementation on Leaky Gut Syndrome in Athletes: Diagnostic Biomarkers and Future Directions. Nutrients. 2022 Jun 17;14(12):2512.
19. Guberti M, Botti S, Capuzzo MT, et al.: Bovine Colostrum Applications in Sick and Healthy People: A Systematic Review. Nutrients. 2021 Jun 25;13(7):2194.
20. Hajihashemi P, Haghighatdoost F, Kassaian N, et al.: Therapeutics effects of bovine colostrum applications on gastrointestinal diseases: a systematic review. Syst Rev. 2024 Feb 26;13(1):76.
21. Hajihashemi P, Haghighatdoost F, Kassaian N, et al.: Bovine Colostrum in Increased Intestinal Permeability in Healthy Athletes and Patients: A Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Dig Dis Sci. 2024 Apr;69(4):1345-1360.
22. Hałasa M, Baśkiewicz-Hałasa M, Jamioł-Milc D, et al.: Bovine colostrum supplementation in prevention of upper respiratory tract infections – Systematic review, meta-analysis and meta-regression of randomized controlled trials. Journal of Functional Foods. 2022 Dec, 99: 105316.
23. Hałasa M, Skonieczna-Żydecka K, Machaliński B, et al.: Six Weeks of Supplementation with Bovine Colostrum Effectively Reduces URTIs Symptoms Frequency and Gravity for Up to 20 Weeks in Pre-School Children. Nutrients. 2023 Aug 18;15(16):3626.
24. Luo F, Zhang M, Zhang L, et al.: Nutritional and health effects of bovine colostrum in neonates. Nutr Rev. 2024 Nov 1;82(11):1631-1645.
25. Mehra R, Garhwal R, Sangwan K, et al.: Insights into the Research Trends on Bovine Colostrum: Beneficial Health Perspectives with Special Reference to Manufacturing of Functional Foods and Feed Supplements. Nutrients. 2022 Feb 4;14(3):659.