Zarówno owoce, jak i warzywa oprócz cennych witamin, składników mineralnych, karotenoidów i błonnika pokarmowego zawierają także związki polifenolowe, które wykazują działanie antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne. Badania epidemiologiczne wskazują na odwrotny związek między spożyciem warzyw i owoców a ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy, zespołu metabolicznego oraz niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. W kilku publikacjach naukowych dowiedziono ponadto, że konsumpcja warzyw i owoców przyczynia się do zmniejszenia ryzyka śmiertelności całkowitej oraz obniżenia zachorowalności i śmiertelności z powodu chorób układu krążenia, udaru mózgu, cukrzycy, jak również niektórych rodzajów nowotworów. Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia warzywa i owoce należy spożywać co najmniej 5 razy dziennie, najlepiej w każdym posiłku.
Wartości odżywcze wiśni
Wiśnie należą do owoców, które charakteryzują się relatywnie małą wartością energetyczną (63 kcal/100 g świeżego produktu), a zarazem stosunkowo dużą gęstością odżywczą, zawierają bowiem znaczne ilości ważnych składników odżywczych i aktywnych biologicznie fitozwiązków, w tym błonnika pokarmowego, polifenoli, karotenoidów oraz witaminy C. Wiśnie są także dobrym źródłem potasu, tryptofanu, serotoniny i melatoniny (10–20 ng/1 g świeżego produktu). Wprawdzie istnieje ponad sto odmian wiśni, jednak najczęściej spotyka się dwa główne typy. Są to wiśnie słodkie (Prunus avium L.), w naszym kraju znane jako czereśnie, oraz wiśnie cierpkie (Prunus cerasus L.). Najczęściej uprawianą odmianą czereśni, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, jest Bing; najczęściej występująca odmiana wiśni cierpkiej to Montmorency. Zdecydowana większość słodkich wiśni w sezonie jest spożywana w postaci świeżych owoców. W pozostałych porach roku dostępne są głównie soki, mrożonki, suszone owoce, dżemy, powidła, konfitury czy puszkowane owoce w syropie. Natomiast aż 97% cierpkich wiśni wykorzystuje się przede wszystkim do gotowania czy pieczenia i dodaje do określonych potraw. Zarówno słodkie, jak i cierpkie odmiany wiśni są bogatym źródłem związków polifenolowych o działaniu antyoksydacyjnym. Na ich finalne stężenie w owocach wpływa wiele rozmaitych czynników, m.in.: odmiana, etap dojrzewania, wielkość porcji owoców czy sposób przechowywania. Wykazano, że jadalną część cierpkich wiśni Montmorency, w porównaniu z czereśniami, cechuje większa zdolność wiązania rodników tlenowych (ORAC) i redukowania jonów żelaza w osoczu (FRAP).
Właściwości zdrowotne wiśni
Duże stężenie bioaktywnych fitozwiązków w owocach wiśni, w szczególności antocyjanów (głównie cyjanidyno-3-glukozyd i cyjanidyno-3-rutynozyd), hydoksycynamonianów oraz flawan-3-oli, które wykazują właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, powoduje, że regularne włączanie do diety wiśni sprzyja zachowaniu dobrej kondycji zdrowotnej i chroni przed rozwojem licznych chorób przewlekłych. Wyniki dotychczas opublikowanych badań z udziałem ludzi, a także zwierząt sugerują, że regularna konsumpcja wiśni może się przyczyniać do zmniejszenia ryzyka rozwoju kilku przewlekłych chorób zapalnych, w tym zapalenia stawów, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy oraz nowotworów. Co więcej, istnieją dowody na to, że spożywanie wiśni może pozytywnie wpływać na poprawę jakości snu, funkcji poznawczych, nastroju, profilu lipidowego krwi i przyspieszać regenerację organizmu po intensywnym wysiłku fizycznym. W piśmiennictwie zwraca się uwagę na takie zwłaszcza właściwości cierpkich wiśni odmiany Montmorency, jak: redukcja stężenia markerów stresu oksydacyjnego, wskaźników stanu zapalnego, bolesności mięśniowej indukowanej wysiłkiem fizycznym i powiązanej z nią utraty siły mięśni, a także obniżenie ciśnienia tętniczego. Dodatkowo w opublikowanym w ubiegłym roku kontrolowanym badaniu z randomizacją, z udziałem osób od 65. do 80. roku życia, autorstwa Chai i wsp., odnotowano, iż codzienne włączanie do diety 480 ml soku z cierpkich wiśni może wpłynąć na obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego oraz zmniejszenia stężenia lipoprotein o małej gęstości LDL w surowicy krwi. Ten efekt w pewnym stopniu wynika z jego właściwości antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych. Świadczą o tym chociażby wyniki niedawno opublikowanej w czasopiśmie „Nutrients” pracy tego samego zespołu badawczego pod kierunkiem Sheau C. Chai. Wykazano, że po spożyciu 68 ml koncentratu z cierpkiej wiśni Montmorency rozcieńczonego z dodatkiem 412 ml wody po 12 tygodniach eksperymentu odnotowano znaczne zwiększenie aktywności naprawczej DNA OGG1 oraz zmniejszenie stężeń CRP, MDA (marker stresu oksydacyjnego) i oxLDL (zmodyfikowane oksydacyjnie lipoproteiny o małej gęstości) w surowicy krwi, w porównaniu z grupą kontrolną. Warto na koniec dodać, że w licznych badaniach naukowych, w których wykazano pozytywne właściwości zdrowotne wiśni, wykorzystywano bardzo duże ilości owoców – od 45 do nawet 270 sztuk na dzień.
Zastosowanie suplementów diety z cierpkiej wiśni Montmorency wśród sportowców
Obecnie obserwuje się wyraźnie rosnące zainteresowanie suplementami – sokiem lub koncentratem z cierpkich wiśni Montmorency zarówno u zawodowych sportowców czy entuzjastów zdrowego stylu życia, jak i w całej populacji. Bez wątpienia wysiłek fizyczny indukuje stres oksydacyjny, stan zapalny i powiązane z tymi procesami krótkotrwałe zmniejszanie siły mięśniowej oraz możliwości wysiłkowych organizmu, co określa się fachowo opóźnioną bolesnością mięśni szkieletowych (z ang. delayed-onset muscle soreness – DOMS). Jak się okazuje, owoce cierpkiej wiśni i ich przetwory, zwłaszcza soki oraz koncentraty z odmiany Montmorency, mogą się przyczyniać do znaczącego zmniejszenia uszkodzenia mięśni w wyniku podejmowanej aktywności fizycznej, a także redukcji poziomu odczuwanego bólu mięśniowego i wyraźnej poprawy regeneracji powysiłkowej u osób uprawiających systematycznie sport. Co więcej, zgodnie z niektórymi doniesieniami regularna konsumpcja cierpkich wiśni oraz soku lub koncentratu z wiśni Montmorency może być szczególnie przydatna w przypadku sportowców wykonujących systematycznie ćwiczenia fizyczne o wysokiej intensywności, które mogą prowadzić do przeciążenia naturalnej zdolności antyoksydacyjnej organizmu. Wspomniane powyżej interesujące zastosowania w sporcie preparatów z odmiany cierpkiej wiśni Montmorency wiążą się przede wszystkim z dużą zawartością aktywnych biologicznie fitozwiązków, takich jak: antocyjany, flawonoidy (kwercetyna, kaempferol, izoramnetyna), flawanole (katechiny, epikatechiny), równoważniki kwasu galusowego, procyjanidyny i kwasy fenolowe, które cechują się właściwościami antyoksydacyjnymi i antyzapalnymi. Warto podkreślić, że wyniki dotychczas przeprowadzonych badań z udziałem sportowców wskazują, że sok z cierpkiej wiśni przyjmowany w ilości od 235 do 350 ml dwa razy dziennie, co stanowi ekwiwalent 90–120 świeżych owoców wiśni, może wpływać na istotne zmniejszenie powysiłkowego uszkodzenia mięśni i stężenia biomarkerów stanu zapalnego po zakończonym treningu oporowym, wysiłku ekscentrycznym z dużym obciążeniem, bieganiu oraz jeździe na rowerze. Odnotowano również, że stosowanie 30 ml koncentratu z odmiany wiśni Montmorency dwa razy dziennie u półprofesjonalnych piłkarzy może przyspieszać regenerację powysiłkową w takich dyscyplinach sportowych, jak piłka nożna oraz rugby, ponieważ stężenie markerów zapalnych i ból mięśni u badanych uczestników studium były zmniejszone, a wskaźniki wydajności powróciły u nich szybciej do normy niż w grupie kontrolnej otrzymującej placebo.
Przeczytaj cały artykuł z uwzględnionym fachowym piśmiennictwem na portalu Medycyna Praktyczna
Źródło fotografii: pixabay.com
